تعلیق مجازات در بیان عامیانه به معنی عدم اجرای مجازات مجرم شناخته شده که هدف قانونگذار از این کار، بازگرداندن جانی یا متهم به فضای اجتماعی، جهت فرصت تجربه زندگی مجدد، حتی با داشتن سوءپیشینه است.
تعلیق مجازات یا تعلیق اجرای مجازات به معنی عدم اجرای تعقیب یا مجازات متهم شناخته می‌شود که عملاً پیرامون آن تصمیم نهایی قضایی گرفته نشده و در هر صورت ادامه تعقیب کیفری او از سوی دادستان یا بازرپرس پرونده تا مدّت زمان معینی متوقف شده است. بنابراین تعلیق مجازات حسن‌های مختلفی دارد که از مهم‌ترین آن می‌توانیم به عدم زندانی کردن محکوم در زندان‌ها اشاره کرد.
این کار در وهله اول به نفع جامعه و در مرحله دوم به نفع خود بزهکار خواهد بود که در شرایط مسموم زندان‌ها و در کنار خلافکاران حرفه‌ای قرار نگیرد تا در زمان آزادی، خطاهای دیگری از او سر نزند. تعلیق مجازات در قانون جدید بین ۱ تا ۵ سال خواهد بود، اما به طور کلی تعلیق مجازات به معنای از دست رفتن نتیجه جرم نیست و فرد فقط از جنبه عمومی مجازات‌ها رهایی پیدا می‌کند.
ماده قانونی تعلیق مجازات چیست؟
ماده ۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری در خصوص تعلیق مجازات می‌گوید:« در جرائم تعزیری درجه شش، هفت و هشت که مجازات آنها قابل تعلیق است، چنانچه شاکی وجود نداشته، گذشت کرده یا خسارت وارده جبران گردیده باشد و یا با موافقت بزه دیده، ترتیب پرداخت آن در مدت مشخصی داده شود و متهم نیز فاقد سابقه محکومیت موثر کیفری باشد، دادستان می‌تواند پس از اخذ موافقت متهم و درصورت ضرورت با اخذ تامین متناسب، تعقیب وی را از شش ماه تا دو سال معلق کند. در این صورت، دادستان متهم را حسب مورد، مکلف به اجرای برخی از دستورهای زیر می‌کند:
الف – ارائه خدمات به بزه دیده در جهت رفع یا کاهش آثار زیان بار مادی یا معنوی ناشی از جرم با رضایت بزه دیده
ب – ترک اعتیاد از طریق مراجعه به پزشک، درمانگاه، بیمارستان و یا به هر طریق دیگر، حداکثر ظرف شش ماه
پ – خودداری از اشتغال به کار یا حرفه معین، حداکثر به مدت یک سال
ت – خودداری از رفت و آمد به محل یا مکان معین، حداکثر به مدت یک سال
ث – معرفی خود در زمانهای معین به شخص یا مقامی به تعیین دادستان، حداکثر به مدت یک سال
ج – انجام دادن کار در ایام یا ساعات معین در موسسات عمومی یا عام المنفعه با تعیین دادستان، حداکثر به مدت یک سال
چ – شرکت در کلاسها یا جلسات آموزشی، فرهنگی و حرفه ای در ایام و ساعات معین حداکثر، به مدت یک سال
ح – عدم اقدام به رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و تحویل دادن گواهینامه، حداکثر به مدت یک سال
خ – عدم حمل سلاح دارای مجوز یا استفاده از آن، حداکثر به مدت یک سال
د – عدم ارتباط و ملاقات با شرکاء جرم و بزه دیده به تعیین دادستان، برای مدت معین
ذ – ممنوعیت خروج از کشور و تحویل دادن گذرنامه با اعلام مراتب به مراجع مربوط، حداکثر به مدت شش ماه
تبصره ۱- درصورتی که متهم در مدت تعلیق به اتهام ارتکاب یکی از جرائم مستوجب حد، قصاص یا تعزیر درجه هفت و بالاتر مورد تعقیب قرار گیرد و تعقیب وی منتهی به صدور کیفرخواست گردد و یا دستورهای مقام قضائی را اجراء نکند، قرار تعلیق، لغو و با رعایت مقررات مربوط به تعدد، تعقیب به عمل می آید و مدتی که تعقیب معلق بوده است، جزء مدت مرور زمان محسوب نمی‌شود. چنانچه متهم از اتهام دوم تبرئه گردد، دادگاه قرار تعلیق را ابقاء می کند. مرجع صادرکننده قرار مکلف است به مفاد این تبصره در قرار صادره تصریح کند.
تبصره ۲- قرار تعلیق تعقیب، ظرف ده روز پس از ابلاغ، قابل اعتراض در دادگاه صالح است.
تبصره ۳- هرگاه در مدت قرار تعلیق تعقیب معلوم شود که متهم دارای سابقه محکومیت کیفری موثر است، قرار مزبور بلافاصله به وسیله مرجع صادرکننده لغو و تعقیب از سرگرفته می‌شود. مدتی که تعقیب معلق بوده است، جزء مدت مرور زمان محسوب نمی‌شود.
تبصره ۴- بازپرس می‌تواند درصورت وجود شرایط قانونی، اعمال مقررات این ماده را از دادستان درخواست کند.
تبصره ۵- در مواردی که پرونده به طور مستقیم در دادگاه مطرح می‌شود، دادگاه می‌تواند مقررات این ماده را اعمال کند.
تبصره ۶- قرار تعلیق تعقیب در دفتر مخصوصی در واحد سجل کیفری ثبت می شود و در صورتی که متهم در مدت مقرر، ترتیبات مندرج در قرار را رعایت ننماید، تعلیق لغو می گردد.
تعلیق مجازات بدون رضایت شاکی به چه نحو انجام می‌شود؟
سوالی که وجود دارد این است که آیا تعلیق مجازات بدون رضایت شاکی امکان‌پذیر است؟ به طور کلی در جرایم غیر قابل گذشت شرط تعلیق مجازات مبنی بر رضایت شاکی نیست، بلکه در جبران ضرر و زیان وارد شده به فرد بزه‌دیده است. نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید، این است که تعلیق مجازات تنها مختص به جرائم تعزیزی درجه سه تا هشت صادر می‌شود.
درخواست تعلیق مجازات
برای ارائه درخواست تعلیق مجازات محکوم، شرایطی وجود دارد که دادگاه صادر کننده حکم با بررسی این شرایط و احراز شرایط شکلی یا ماهوی امکان اجرای آن را دارد:
الف. محکومیت‌های تعزیری؛ اولین شرط تعلیق مجازات در قانون مجازات اسلامی، تعزیری بودن محکومیت مجرم است. در مجازاتِ حدی تعلیق مجازات وجود ندارد، زیرا حد پس از اثبات باید اجراء شود. در جرایم تعزیریِ درجه سه تا هشت می‌توان آن را معلق نمود.
ب. فقدان سابقه‌ی محکومیت قطعی به مجازات ذیل:
محکومیت قطعی به حد؛
محکومیت قطعی به نقص یا قطع عضو؛
محکومیت قطعی به مجازات حبس به بیش از یکسال در جرائم عمدی؛
محکومیت قطعی به جزای نقدی به بیشتر از دو میلیون ریال؛
سابقه‌ی محکومیت قطعی دوبار یا بیشتر به علت جرم‌های عمدی با هر میزان جزا.
پ. استحقاق محکوم: سوالی که وجود دارد این است با توجه به سوابق و وضعیت اخلاقیِ محکوم، آیا او آمادگیِ بهبود و تربیت نفس خویش را دارد یا خیر؟ با مد نظر قرار دادن این موضوع ممکن است دادگاه اجرای تمام یا بخشی از آن را مناسب نداند.
به همین علّت برای ارائه دادخواست تعلیق مجازات باید لایحه تعلیق مجازات وجود داشته باشد که در ادامه نمونه‌ای از آن را مطالعه خواهید کرد:
لایحه تعلیق مجازات
ریاست محترم شعبه دادگاه کیفری دو
از طریق اجرای احکام کیفری دادسرای…
سلام علیکم
با احترام و به وکالت از محکوم علیه آقا/خانوم …. محکوم به جرم… علیه آقا/ خانوم…. (بزه‌دیده) موضوع دادنامه شماره…… مورخ ../../…. تصدیری از شعبه دادگاه کیفری دو با کلاسه اجرایی …. خاطر عالی را من بابا تملذ به مواد ذیل مستحضر داشته و اجابت خواسته موکل خود را خواستارم.
به موجب باب اول ماده ۴۶ قانون مجازات اسلامی که صراحتاً عنوان کرده:« در جرائم تعزیری درجه سه تا هشت دادگاه می‌تواند در صورت وجود شرایط مقرر برای تعویق صدور حکم، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید. دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری نیز پس از اجرای یک سوم مجازات می‌تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی، تقاضای تعلیق نماید. همچنین محکوم می‌تواند پس از تحمل یک سوم مجازات، در صورت دارا بودن شرایط قانونی، از طریق دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری تقاضای تعلیق نماید.»
فلذا شرط اول از شرایطی که برای تعلیق مجازات عنوان شده، همان شرایط تعویق صدور حکم میباشد. تعلیق اجرای مجازات عبارت از این است که اجرای تمام یا قسمتی از مجازات در مورد محکوم‌علیه با شرایط خاصی معلق شود.
شرط دوم نیز در ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی درج شده که از مفاد آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
１- وجود جهات تخفیف ( مندرج در ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی)
２- پیش‌بینی اصلاح مرتکب
３- جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران
４- فقدان سابقه کیفری موثر
تعلیق مجازات توسط دادستان یا قاضی اجرای احکام امکان‌پذیر است؛ همچنین تقاضای تعلیق توسط شخص محکوم نیز مورد قبول واقع شده و بدین شکل پس از تحمل یک سوم مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی، می‌توان از طریق دادستان یا قاضی اجزای احکام تقاضای تعلیق مجازات را دریافت کرد.
در نتیجه با وصف تخفیف اعمال شده در حق موکل و سپری شدن یک سوم مجازات، اقدام قانونی در تعلیق مجازات باقی مانده با وصف شروط قانونی فوق‌الذکر مورد درخواست آن مقام محترم قضایی
است.
تعلیق مجازات مواد مخدر
در زمینه تعلیق مجازات پیرامون مواد مخدر، نکته‌ای حائز اهمیت است که تعلیق مجازات مواد مخدر یا تبدیل آن در اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر که به تصویب مجلس تشخیص مصلحت نظام رسید، اشاره‌ای به این موضوع نشده است؛ اما می‌توان با مراجعه کردن به نظریه مشورتی پیرامون آن اطلاعاتی به دست آورد.
نظریه مشورتی تعلیق مجازات مواد مخدر
ماده ۳۱ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر در خصوص چگونگی احتساب حبس بدل از جزای نقدی محکومین موضوع این قانون حکم خاص و مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام است و مطابق نظریه شورای محترم نگهبان با قوانین عادی نسخ نمی شود؛ بنابراین مقررات قسمت اخیر ماده ۲۷ قانون مجازات اسلامی اخير التصويب راجع به احتساب مدت حبس بدل از جزای نقدی… «به ازای هر روز حبس معادل سیصد هزار ریال» در مورد محکومین جرائم قانون صدرالذکر تسری ندارد و در جرائم مذکور این قانون مقررات ماده ۳۱ این قانون حاکم بر قضیه است.
با استدلال فوق در جرائم موضوع قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر با اصلاحات و الحاقات بعدی باید وفق تبصره ۲ ماده ۳۱ همین قانون عمل شود و طول مدت حبس بدل از جزای نقدی در هر حال بیشتر از ۱۰ سال نخواهد بود؛ و در تعیین میزان تخفیف مجازات در این گونه جرائم در صورت وجود جهات مخففه باید مقررات ماده ۳۸ قانون مرقوم مورد استناد و ملاک قرار گیرد.
در خصوص تعلیق مجازات تبعی هم باید این موضوع را عنوان کرد که مجازات تبعی تابع مجازات اصلی نیست، فلذا چون مجازات اصلی بزهکار معلق شده است، پس مجازات تبعی هم حتماً معلق خواهد شد که احکام آن پس از اجرای احکام اصلی مورد بررسی و حتی اجراء نیز قرار می‌گیرد.
افزودن دیدگاه