معنی دیه یا خون‌بها شرحی از قوانین اسلامی است که به صورت مفصل از آن در قانون مجازات اسلامی صحبت شده و دیه دادن عمدتاً به مبلغی گفته می‌شود که بابت وارد کردن جراحات غیر عمدی به اعضای بدن و جان افراد به شخص آسیب دیده یا بازماندگان وی پرداخت می‌شود.
دیه ارکان‌های مختلفی دارد که پیش از پرداختن به آن، باید با تعریف حقوقی خود دیه آشنا شویم. به طور کلی در تعاریف حقوقی، دیه: کیفر نقدی است که از مجرم به نفع مجنی علیه یا قائم مقام او گرفته می‌شود. دیه دادن یا پرداخت دیه شرایط خاص خودش را دارد که در ادامه به صورت بخش‌بندی شده راجع به آن توضیح خواهیم داد.
معنی دیه دادن چیست؟
پیش‌تر دیه را از منظر دیدگاه اسلام مورد بررسی قرار دادیم و گفته شد که دیه دادن عمدتاً به مبلغی گفته می‌شود که بابت وارد کردن جراحات غیر عمدی به اعضای بدن و جان افراد به شخص آسیب دیده یا بازماندگان وی پرداخت می‌شود، اما توضیحات دیگری دارد.
تعریف دیه دادن و انواع آن
اما موضوع دیگر، تعریفی است که قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۹ آن را به این شرح بیان کرد:« دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد مقرر شده است.
انواع دیه در حقیقت به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:
● دیه جراحات:
جراحت موردی است که نسبت به کل یا جزء یک فرد از سوی شخصی وارد می‌شود و مصادیق خاص خودش را دارد. تشخیص نوع جراحت یا میزان عمیق بودن آن کاملاً بسته به نظر پزشکی قانونی است و عضو یا اندام بر اساس اولویت حیاتی بودن، مشمول دیه دادن جانی به مجنی علیه یا شخصی که جراحت بر او وارد شده می‌شود که مفاد آن در مواد ۷۰۱ الی ۷۰۷ قانون مجازات مدنی آمده است.
● دیه قتل:
قتل به سه دسته عمد، غیر عمد و شبه عمد تقسیم می‌شود که هر کدام عناصر مربوط به خودشان را دارند و تشخیص این موضوع که مورد قتل به کدام یک از دسته‌ها تقسیم می‌شود، برعهده دادگاه و پزشکی قانونی است. در قتل عمد، قاتل عملی کشنده انجام می‌دهد که قصدش کشتن شخصی «مشخص» است؛ یا آنکه او قصد انجام چنین جنایتی را نداشته، اما در اسبابی که مورد استفاده قرار داده، حرکت او نوعاً کشنده تلقی می‌شود.
به هر حال مجازات قانونی برای قاتل قصاص است؛ ولی به هر دلیلی ممکن است قصاص انجام نشود و به جای آن، دیه به اولیای دم پرداخت شود. در قوانین اسلامی: برای قتل عمدی که قصاص انجام نمی‌شود یا عاملی باعث سقوط حکم قصاص می‌شود ( مثل قتل فرزند توسط پدر)، میزان دیه به شرح زیر مشخص شده است:
الف) صد شتر ۶ ساله
ب) دویست گاو نر یا ماده
پ) هزار دینار
ت) ده هزار درهم
ث) هزار گوسفند نر یا ماده
بنابراین شاید حتی شرایطی نباشد که جانی بخواهد مثلاً هزار گوسفند نر یا ماده تحت عنوان دیه دادن به اولیای دم یا بازماندگان مجنی علیه پرداخت کند. در نتیجه قیمت هر کدام از موارد بالا هرساله توسط رئیس قوه قضاییه در قانون دیه مشخص خواهد شد که آخرین مبلغ تعیین شده ۳۳۰ میلیون تومان در سال ۱۳۹۹ بود.
دیه ۱۴۰۱ چه مقدار تعیین شده است؟
دیه کامل انسان به عنوان بحث دیه ۱۴۰۱ یکی از موضوعاتی است که علاقه‌مندان به رشته حقوق کیفری هر ساله موضوعات پیرامون آن را دنبال می‌کنند. به طور کلی دیه ۱۴۰۱ در ماه‌های غیر حرام ۶ میلیارد ریال برابر با ۶۰۰ میلیون تومان برآورد شده که مرکز رسانه قوه قضاییه در ابتدای سال اطلاعات پیرامون آن را به اشتراک گذاشت.
بنابراین کمافی السابق دیه انسان‌ها در ماه‌های حرام که عبارتند از «محرم»، «رجب»، «ذی‌القعده» و «ذی‌الحجه»، یک سوم به مبلغ فوق اضافه خواهد شد.
دیه زن چقدر است و آیا با دیه مردان تفاوت دارد؟
دیه کامل مرد در سال ۱۴۰۱ برابر با مقدار دیه تعیین شده در ماه‌های غیر حرام ۶۰۰ میلیون تومان و در ماه‌های حرام ۸۰۰ میلیون تومان است، اما یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات قضایی کشورمان، پیرامون پرداخت دیه بانوان خواهد بود تا در نهایت این سوال مطرح شود که دیه زن چقدر است و چه تفاوت‌هایی با دیه مردان دارد؟
به طور کلی دیه زن در قانون دیه زمانی با دیه مرد اختلاف دارد که مبلغ نهایی آن بیش‌تر از یک سوم دیه کامل انسان باشد. در نتیجه اگر این مقدار کمتر باشد، دیه زن و مرد با یکدیگر برابر خواهد بود. بر همین اساس می‌توان گفت که دیه ۱۴۰۱ در زمینه بانوان مبلغ ۳۰۰ میلیون تومان در ماه‌های غیر حرام و ۴۰۰ میلیون تومان در ماه‌های حرام خواهد بود.
دیه دادن و قسط بندی در سال ۱۴۰۱
برای قسط‌بندی کردن دیه در سال ۱۴۰۱ شرایطی وجود دارد که بر فرض‌های مختلفی واقع شده است. اگر دیه دادن بین افراد به صورت قسطی مورد توافق قرار گرفته و هیچ تاریخی برای پرداخت کامل مقرر نشده باشد، بنابراین به حکم قانون دیه مبلغ کامل به مجنی‌علیه یا بازماندگان او باید ظرف یک سال پرداخت شود.
اصولاً محکوم اگر نتواند در یک سال دیه را به صورت قسطی به مدعی پرداخت کند، باید دادخواست اعسار از پرداخت و تقسیط دیه را به دادگاه ارائه کند که در صورت اثبات ادعای وارده، دیه به صورت قسطی پرداخت خواهد شد و در فرض مخالف، فرد محکوم تا زمان پرداخت دیه یا اثبات اعسار در بازداشت خواهد بود.
ماده ۴۸۸ قانون مجازات سلامی در خصوص مهلت پرداخت دیه می‌گوید:« مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع جنایت به ترتیب زیر است مگر اینکه به نحو دیگری تراضی (خوشنود کردن) شده باشد:
الف) در عمد موجب دیه، ظرف یک سال قمری
ب) در شبه عمد، ظرف دو سال قمری
پ) در خطای محض، ظرف سه سال قمری
تبصره – هرگاه پرداخت‌کننده در بین مهلت‌های مقرر نسبت به پرداخت تمام یا قسمتی از دیه اقدام نماید، محکوم‌له مکلف به قبول آن است.
به این ترتیب شرایط مربوط به دادن دیه و قسط‌بندی آن در سال ۱۴۰۱ شرح داده شد تا با این بحث به صورت اصولی آشنا شوید. در زمان نگارش این مطلب توسط تیم کاری تیک، تلاش شد تا به صورتی ساده و اجمالی دیدی در مورد مساله دیه به شما خواننده عزیز بدهیم.امیدوارم این مطلب به شما کمک کرده باشه و در صورتی که سوالی دارید، در بخش دیدگاه وارد کنید تا به اون پاسخ دهیم.
افزودن دیدگاه