اهمیت تمدن حقوقی

در میان رشته‌های مختلف تاریخ، تمدن حقوقی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا این تمدن حقوقی است که زندگی قضایی ملتی را نشان می‌دهد.
تمام جوامع از ابتدا مانند آریائیان در فلات ایران، شهرهای کوچک یونان باستان، امپراطوری‌های بزرگ روم، چین و شاهنشاهی ایران همگی نیازمند قواعدی برای برقراری نظم و تعیین و تکلیف حقوق افراد جامعه بوده‌اند.

در همه حال داشتن نوعی نظام حقوقی برای اداره و پابرجایی دولت ها و تمدن ها نیاز است تا اداره امور راحت تر باشد.

تمدن حقوقی ایران

برای اولین بار در ایران، عبدالحسین تیمورتاش در زمان رضا شاه، سیستم قضایی را با ایجاد تغییرات بیشتر در دوره پهلوی دوم ایجاد کرد.
این سیستم بعد از فروپاشی خاندان پهلوی که توسط انقلاب اسلامی صورت گرفت، بسیار تغییر کرد. اکنون قانون حقوقی ایران براساس قوانین اسلامی و شرع تنظیم شده، همچنین جنبه‌های مختلف قانون مدنی در یک سیستم حقوقی قانون مدنی ادغام گردیده است. قوه قضاییه در ایران، طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی، یک قدرت مستقل با یک وزارت دادگستری، رئیس قوه قضائیه و رئیس دیوان عالی کشور منصوب جداگانه است.
اصول کلی نظام حقوقی ایران با سایر کشورهایی که از قوانین اسلامی پیروی می‌کنند تا حدودی متفاوت است، زیرا از قرن شانزدهم میلادی، ایران تنها کشوری در جهان بوده که اسلام را به عنوان دین رسمی خود در نظر گرفته است.

قرن بیستم

انقلاب مشروطه را در دوران مدرن می‌توان از وقایع مهم مربوط به تاریخ قضایی ایران دانست که اولین قانون اساسی و دستورالعمل حقوق، در دهه 1920 با سقوط قاجارها و ظهور سلسله پهلوی، هنگام پیوستن یک سازمان قضایی مدرن به یکی از بزرگترین چالش‌های ایران و انقلاب اسلامی تبدیل شد.

واژه حقوق

واژه حقوق برگرفته از کلمه حق است. این واژه به منظور حق موضوعی و مجموعه قواعدی حاکم بر روابط انسان در جامعه است که ضمانت اجرایی شدن را دارد. همچنین حق یک نوع قدرت یا مطالبه است که افراد از قانون کسب می‌کنند تا شخصی را وادار به اجراء عملی یا ترک آن کند.
در اصطلاح آکادمیک، حقوق به علمی گفته می‌شود که از مجموعه قوانین الزامی و لازم‌الاجرا بحث می‌کند.

تاریخچه علم حقوقی

علم حقوق همواره در طول تاریخ به دنبال جستجوی عدالت بوده است و قدمت آن به اولین تمدن‌های بشر می‌رسد همچنین علم حقوق در تمدن‌هایی مانند: مصر باستان، آشور، سومر، بابل، ایران و… وجود داشته و هر تمدنی به دنبال تحقق عدالت به روش خود بوده است.

در ایران، سال 1298 آموزش حقوق زیر نظر وزارت عدلیه در مدرسه حقوق تاسیس شد و با تاسیس دانشگاه تهران در سال 1313 شمسی، مدرسه حقوق با مدرسه سیاسی و مدرسه تجارت تلفیق شد و دانشکده حقوق و علوم اقتصادی و سیاسی را پدید آورد. در سال 1340 شمسی نام این دانشکده مجددا تغییر یافت و به دانشکده حقوق و علوم سیاسی تبدیل شد. علاوه بر آن در دانشگاه‌های مختلف، رشته حقوق به تدریج گسترش یافت و تدریس شد.

دانشنامه حقوقی

امروزه هرکسی که به اطلاعات حقوقی احتیاج داشته باشد با مراجعه به دانشنامه‌های حقوقی می‌تواند سئوالات خود را بر طرف کند، زیرا دانشنامه‌های حقوقی بر روی موضوع قضایی متمرکز است و برای تحقیق در زمینه‌های ناشناخته حقوق مفید هستند. دانشنامه های حقوقی شامل شرح اصطلاحات حقوقی در موضوعات خانوادگی، ثبتی، اداری، کار، مدنی، حسبی، بانکی، تجاری، بیمه و جزایی می‌باشند.

دانشنامه‌های حقوقی در زمره دانشنامه‌های تخصصی، به صورت دایرة المعارف‌ها یا کتاب‌های مرجعی می‌باشند که از طریق تحقیقات حقوقی به منظور تعیین مرز‌های مختلف یک دانش و سازماندهی یک موضوع خاص برای جلوگیری از مشکلاتی نظیر تقلیدگری علمی، خطانویسی، مکررنویسی و بسیار فراتر از آن مثل سرقت‌های علمی و ادبی، به‌ وجود آمد تا مرز‌های دانش در هر رشته تخصصی مشخص گردد و خلق علم در چارچوب مرزهای دانش سازماندهی شود.
دانشنامه حقوقی معمولا یک توضیح کلی از قانون ارائه می‌دهند و در یک نمای کلی بهترین منابع برای استفاده از یک موضوع حقوقی است که به‌ صورت مقالاتی، به‌ترتیب حروف الفبا براساس موضوع تنظیم شده‌اند.