قرارداد رسمی بانکی یکی از اصلی‌ترین وسیله‌هایی است که بانک‌ها با استفاده از آن فعالیت‌های خود را پیش می‌برند و به سود مورد نظر خود می‌رسند. این سود می‌تواند به صورت نقدی یا غیر نقدی باشد.
این قراردادها معمولا بین بانک و اشخاص حقیقی به ثبت می‌رسند و براساس آن، دو طرف موظف می‌شوند که یک‌سری از وظایف را انجام دهند. در این مقاله در مورد قراردادهای بانکی و کاربردهای آن صحبت خواهیم کرد؛ با ما همراه باشید.
قرارداد بانکی چیست؟
به صورت کلی، قراردادهای رسمی بانکی، در چندین دسته قرار می‌گیرند که هرکدام از آن‌ها کاربردهای خاص خود را دارند. بعضی از آن‌ها برای سرمایه‌گذاری به کار می‌روند و بعضی دیگر برای دریافت وام یا حتی شریک شدن با بانک.
یکی از اصلی‌ترین مواردی که باید در زمان انعقاد قرارداد رسمی بانکی به آن‌ها توجه کنیم، رعایت کردن مواد 190 به بعد مجموعه قوانین مدنی جمهوری اسلامی ایران در انعقاد قراردادهای بانکی است.
در واقع، اگر هر کدام از طرفین قرارداد رسمی بانکی این موارد را رعایت نکنند، منجر به ابطال قرارداد بانکی خواهد شد. شرایط اصلی که قید شده و باید رعایت شوند، عبارتند از قصد طرفین و رضایت آن‌ها، مشروعیت افراد برای معامله، اهلیت طرفین معامله و موضوع معین و مشخصی که در مورد آن معامله انجام شود.
انواع قراردادهای بانکی
قرارداد رسمی بانکی خرید دین
اگر تمام اصطلاحات حقوقی که در این مورد به کار می‌برند را کنار بگذاریم، می‌توان گفت که خرید دین همان خریداری کردن یک‌سری از اوراق و اسناد تجاری به حساب می‌آید که مبلغ کمتری از مبلغ اسمی آن‌ها توسط بانک و با یک قرارداد رسمی بانکی پرداخت شده است.
برای آن دست از افرادی که با این موضوع آشنایی ندارند، باید بگوییم که منظور قانون‌گذار از این اوراق و اسناد تجاری، همان چیزهایی هستند که با استفاده از آن‌ها می‌توان به نتیجه رسید که یک شخص در زمینه خریداری یا در اختیار گرفتن یک چیز بدهکار است. از طرف دیگر، مبلغ اسمی روی اوراق نوشته شده و در واقع قیمت اصلی خواهد بود است که شخص باید در زمان مشخص شده، بپردازد.
بانک‌ها با استفاده از قرارداد رسمی بانکی تنها اسنادی را خریداری می‌کند که مربوط به اشخاص حقیقی باشد و منشا آن‌ها به معاملات تجاری باز می‌گردد. آن‌ها با استفاده از این کار می‌خواهند که هیچ صدمه‌ای به اصل مبلغ و سود مورد انتظار وارد نشود و از این نظر خیالشان راحت باشد.
قرارداد رسمی بانکی جعاله
قرارداد جعاله به نوعی همان ثبت کردن قرارداد رسمی بانکی با پیمانکارها است. بانک‌ها با استفاده از این قراردادها متعهد می‌شوند که اگر این شخص کار مشخص شده را در زمان مورد نظر انجام دهد، هزینه‌ای را به او پرداخت کنند.
بانک‌ها معمولا این کار را برای ایجاد یک سری از تسهیلات مورد نیاز خود برای گسترش اموری مانند تولید، بازرگانی و خدماتی انجام می‌دهند. با ثبت شدن این قرارداد رسمی بانکی، پیمانکار در جایگاه جاعل و بانک در جایگاه عامل قرار می‌گیرد.
قرارداد رسمی بانکی سلف
این قرارداد رسمی بانکی را ما بیشتر با نام پیش‌فروش می‌شناسیم. بانک‌ها برای آنکه هم سود نسبتا خوبی را به‌دست آورند و هم بتوانند از تولید در کشور حمایت کنند، یک سری از محصولات مشتریان خود را پیش از به نتیجه رسیدن آن‌ها خریداری می‌کنند و در لحظه هزینه آن را می‌پردازند.
اگر با اسناد بانکی آشنایی داشته باشید، حتما این را می‌دانید که ثبت قرارداد رسمی بانکی سلف از امنیت بسیار بالاتری درمقایسه با اوراق مشارکت برخوردار است. معمولا، هم بانک و هم تولیدکننده در این نوع از قرارداد رضایت نسبتا بالایی را دارند؛ چرا که هم بانک می‌تواند سود نسبتا خوبی را از این روش دریافت کند و هم تولیدکننده در طول فرایند تولید محصولات خود با مشکلات مالی مواجه نخواهد شد.
قرارداد رسمی بانکی مضاربه
این قرارداد رسمی بانکی را تقریبا همان قرارداد جعاله بدانیم. اصلی‌ترین تفاوت این سبک از قرارداد به نوع فعالیت مورد نظر بازمی‌گردد؛ در واقع، این سبک از قراردادها برای انجام کارهای مختلفی استفاده می‌شوند.
بانک‌ها با استفاده از این قرارداد رسمی متعهد می‌شوند که تمام هزینه‌های مورد نیاز برای انجام یک فعالیت را پرداخت کنند. از طرف دیگر هم شخص مورد نظر باید کارهایی را با هزینه پرداخت شده انجام دهد. هر دو طرف قرارداد در سود و زیان با هم شریک خواهند شد.
با توجه به اقداماتی که بانک‌های ایران در زمینه ثبت قرارداد رسمی بانکی مضاربه انجام داده‌اند، تنها دارند مال است که در زمینه ضررها دچار خسارت می‌شود؛ البته در بعضی از موارد هم قراردادهایی ثبت می‌شوند که بانک‌ها تنها متحمل خسارت می‌شوند.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین شرطی که در زمینه درست بودن مضاربه وجود دارد، به قبول خطر از جانب صاحب سرمایه و عدم ضمانت نسبت به سرمایه‌ای است که در اختیار دارد. در این فرایند، سرمایه به‌صورت کاملا قرض به شخص داده می‌شود و پس از آنکه قرارداد رسمی بانکی مضاربه نوشته شد، شخص عامل نمی‌تواند آن را با سودی کمتر به شخصی دیگری بدهد.
قرارداد رسمی بانکی استصناع
در این سبک از قراردادها، بانک‌ها متعهد می‌شوند که در ازای تامین مالی و ایفای نقش به عنوان واسطه بین شرکت‌های بزرگ و صاحبان صنایع، طرح‌های خصوصی، دولتی و عمومی را در اختیار بگیرند.
این قرارداد رسمی بانکی می‌تواند سود نسبتا زیادی را برای بانک‌ها به همراه داشته باشد و یکی از اصلی‌ترین روش‌هایی است که آن‌ها برای تامین مالی سود پرداخت شده در سپرده‌های بلند مدت در پیش می‌گیرند.
بانک‌های بزرگ به واسطه ارتباطاتی که دارند، هم می‌توانند پروژه‌ها و طرح‌های بزرگ را در اختیار بگیرند و هم از طرفی دیگر، تمام مواد مورد نیاز برای انجام پروژه را با هزینه‌ای به مراتب کمتر تامین کنند.
قرارداد رسمی بانکی مشارکت مدنی
در این قرارداد رسمی بانکی، هم شخص (حقیقی یا حقوقی) متعهد می‌شوند که در ازای انجام کاری معین و به‌صورتی مشترک، سرمایه‌هایی که از قبل مشخص کرده‌اند را قیمت‌گذاری کنند.
در این سبک از قرارداد رسمی بانکی، اصلا مهم نیست سرمایه در نظر گرفته شده نقدی باشد؛ بلکه سرمایه‌های مورد نظر می‌تواند هم به‌صورت نقدی باشد و هم غیر نقدی باشد. این قرارداد بسیار مهم است و دو طرف معامله با توجه به سرمایه‌ای که به میان آورده‌اند، سود به دست آمده را تقسیم خواهند کرد.
در این قرارداد رسمی بانکی، نرخ سود توسط بانک اعلام نخواهد شد، بلکه بانک‌ها به صورت سالانه و با در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی و سرمایه خود، حداقل نرخ سود را جهت انعقاد قرارداد مورد نظر اعلام می‌کنند.
بانک و مشتری ابتدا باید در زمان نوشتن این قرارداد در رابطه با یک موضوع و طرح خاص به توافق برسند و آن را در قرارداد خود ثبت کنند. این هدف مورد نظر می‌تواند در زمینه‌هایی مانند تولید یک وسیله یا حتی کشاورزی باشد، اما باید از قبل مشخص کرده باشند.
قرارداد رسمی بانکی فروش اقساطی
این قرارداد رسمی بانکی نیاز به توضیح زیادی ندارد. بانک‌ها با استفاده از منابعی که دارند، یک‌سری از اموال خود یا وسایلی که می‌توانند تهیه کنند را در قالب فروش اقساطی در اختیار افراد قرار می‌دهند.
بازپرداخت اقساط اکثرا به یک اندازه مشخص می‌شود؛ اما در مواردی معین می‌شود که مشتری با امضا کردن این قرارداد رسمی بانکی، قسط‌هایی را پرداخت کند که برابر با هم نیستند. از طرفی دیگر هم این امکان وجود دارد تا بانک‌ها پیش پرداختی را دریافت و قسمت باقی مانده از بهای کالا را قسط‌بندی کنند.
قرارداد رسمی بانکی سپرده بلند مدت
یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری که معمولا مردم برای محافظت از سرمایه خود در مقابل کم شدن ارزش آن استفاده می‌کنند، قرارداد رسمی بانکی سپرده بلند مدت است. در این سبک از قراردادها، مشتری سرمایه خود را در اختیار بانک می‌گذارد و آن‌ها هم به‌صورت روزشمار به او سودی را پرداخت می‌کنند.
میزان سود در نظر گرفته شده برای سرمایه مشتری‌ها متغیر است و با توجه به سرمایه ارائه شده تعیین می‌شود. بانک‌ها با استفاده از ثبت این قرارداد رسمی بانکی به سراغ سرمایه‌گذاری و انجام فعالیت‌های اقتصادی می‌روند تا هم خود سودی را به دست آورند و هم مشتریانشان را راضی نگه دارند.
قرارداد رسمی بانکی قرض الحسنه
بانک‌ها با استفاده از این قرارداد، مبلغی را به صورت قرض به متقاضیان می‌پردازند. همان‌طور که می‌دانید، لازم نیست هیچ سودی را در زمانی که پولی را قرض می‌گیرید بپردازید و این موضوع در زمینه دریافت پول از بانک‌ها به صورت قرض الحسنه هم وجود دارد.
میزان تسهیلات قرض‌الحسنه بانک‌ها بسیار محدودتر از دیگر موارد است. افراد زیادی علاقه دارند که این قرارداد رسمی بانکی را امضا کنند و به همین دلیل شرایط نسبتا سختی را برای اعطای آن در نظر گفته‌اند.
قرارداد رسمی بانکی اجاره به شرط تملیک
در این قرارداد رسمی بانکی، شرط اصلی آن است که مستاجر مورد نظر در پایان مدت زمان اجاره و در صورتی که شرایط گفته شده در قرارداد را تماما اجرا کند، مالکیت آن ملک را به دست آورد.
اگر شما برای دریافت وام به بانک‌ها مراجعه کرده باشید، حتما می‌دانید که بسیاری از بانک‌ها برای پرداخت وام به مشتریان خود چنین قراردادی را منعقد می‌کنند. ثبت کردن قرارداد رهن برای بانک‌ها پیامدهای زیادی را در پی دارد و بانک‌ها با استفاده از قرارداد اجاره به شرط تملیک، ملک افراد را در ازای پرداخت هزینه‌ای کمتر از ارزش واقعی در اختیار می‌گیرند.
قرارداد رسمی بانکی مزارعه
قرارداد مزارعه بیشترین شباهت را با قرارداد رسمی بانکی سلف دارد. بانک‌ها با استفاده از این روش متعهد می‌شوند که تامین مالی نسبتا کوتاه مدتی را در بخش کشاورزی انجام دهند. این سبک از قرارداد رسمی بانکی می‌گوید که یکی از طرفین باید در زمین کشاورزی طرف دیگر به زراعت مشغول شود.
اگر شخص امضاکننده قرارداد زمین کشاورزی داشته باشد، بانک با امضا کردن قرارداد رسمی بانکی جعاله، اشخاصی را استخدام می‌کند که روی زمینه کشاورزی او کار کنند و در پایان سود بین بانک و دارنده زمین تقسیم خواهد شد.
از اصلی‌ترین شرایط امضا کردن قرارداد رسمی بانکی مزارعه، می‌توان به عدم اختصاص تمام محصول به یکی از طرفین اشاره کرد. این شرط در شرع اسلام آمده است و در بانکداری اسلامی تلاش می‌شود که به آن عمل کنند. یکی دیگر از شرایط امضا کردن این قرارداد، مدت زمان یک ساله آن است.
قرارداد رسمی بانکی مساقات
این قرارداد رسمی بانکی هم شباهت بسیار زیادی را به مزارعه دارد. در این سبک از قرارداد، بانک به عنوان دارنده باغ، با فردی دیگر وارد قرارداد می‌شود تا مراقبت و رسیدگی به آن را برعهده بگیرد.
در پایان دوره زمانی آورده شده در قرارداد، محصولات به دست آمده به صورتی که در گذشته در قرارداد آورده شده، تقسیم خواهد شد. البته، باید به این موضوع هم توجه کنیم که در طول قرارداد مساقات و مزارعه باید تمام موازین فقهی و شرایط شرعی رعایت شود و در صورت رعایت نشدن، یکی از طرفین می‌تواند اقدام به ابطال قرارداد کند.
قرارداد رسمی بانکی مرابحه
قرارداد مرابحه را می‌توانیم به نوعی همان قرارداد رسمی بانکی فروش اقساطی بدانیم. در این قرارداد، بانک یا قسمتی از پول یک کالا یا تمام آن را به صورت اقساطی از فرد دریافت خواهد کرد.
در این قرارداد، بانک به مشتری خود قیمت کالا را اعلام خواهد کرد و در نهایت به او می‌گوید که درصدی را به عنوان سود از او خواهد گرفت. در بعضی از موارد هم اعلام می‌شود که مبلغی را باید به عنوان سود پرداخت کنند که باز هم همان دریافت درصدی از هزینه کالا خواهد بود.
آیا قراردادهای بانکی در حکم سند رسمی هستند؟
یکی از اصلی‌ترین مواردی که برای سال‌های نسبتا زیادی مورد بحث بود، انتساب سند رسمی بودن به قراردادهای بانکی است. این موضوع ادامه داشت تا اینکه در ماده 199 آئین‌نامه اجرایی مفاد اسناد رسمی که در سال 1387 به تصویب رسید، اعلام شد که قراردادهای عادی بسته شده میان بانک‌ها و مشتریان خود نوعی از اسناد رسمی هستند.
این مصوبه توانست که بخش بزرگی از اختلافات را برطرف کند، اما این مشکلات میان مشتریان و موسسات مالی و اعتباری وجود داشت. برای برطرف شدن تمامی این موارد، شورای عالی ثبت با توجه به رای وحدت رویه اعلام کرد که موسسات مالی و اعتباری دارای مجوز رسمی هم از تمام موارد تصویب شده برای بانک‌ها بهره خواهند برد.
آیا قراردادهای رسمی بانکی در دسته قراردادهای لازم الاجرا قرار می‌گیرند؟
به صورت کلی می‌توان گفت که قراردادهایی که موضوع آن‌ها عقود اسلامی هستند و بانک‌ها با استفاده از قراردادهایی تسهیلاتی را به مشتریان خود می‌پردازند، لازم اجرا خواهند بود.
براساس قوانین تصویب شده، در زمانی که معامله یا قرارداد رسمی بانکی ثبت شود، این اسناد جنبه لازم الاجرا دارند و به جانشین و قائم مقام او نیز قابلیت تسری خواهند داشت. در کنار این موضوع هم باید در نظر داشته باشید که اجرای آن‌ها بدون مراجعه به مراجع قضایی یا دادگاه هم قابل اجرا هستند و اگر هر کدام از طرفین کوتاهی را انجام دهد، امکان تعقیب انتظامی وجود خواهد داشت.
این قوانین به ما می‌گویند که چک اسنادی عادی هستند، اما با انجام یک‌سری از اصلاحیه‌ها، اعلام شد که چک‌های صادر شده از سوی مشتریان بانک‌هایی که در داخل ایران دایر هستند، در جایگاه اسناد لازم الاجرا قرار می‌گیرند. دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه مورد نظر خود، باید از حمایت‌های کافی بانک و دستگاه قضایی برخوردار باشد.
از دیگر اسنادی که در زیر مجموعه قوانین اسناد لازم الاجرا قرار می‌گیرند، می‌توان به اسنادی که از طریق اجرای ثبت محل مانند سایر اسناد لازم الاجرا به مرحله اجرا در می‌آیند و اسنادی مانند مطالبات سازمان تامین اجتماعی و مطلباتی دارایی وزارت دارایی اشاره کرد.
جمع‌بندی
ما در این مطلب به انواع قراردادهای بانکی، قرار گرفتن آن‌ها در قالب سند رسمی و لازم الاجرا بودن آن‌ها اشاره کردیم. ماهیت حقوقی قراردادهای بانکی نیاز به مطلبی کاملا جداگانه دارد؛ اما می‌توانیم در این حد به آن اشاره کنیم که بیشتر قراردادهایی که بانک‌ها با مشتریان خود امضا می‌کنند در قالب مدنی هستند.
سوالات پرتکرار
- قراردادهای رسمی بانکی چه نوع قراردادهایی هستند؟
قراردادهای رسمی هستند که بین بانک و مشتریان خود بسته می‌شود. براساس لازم الاجرا بودن این قراردادها، اگر هر کدام از طرفین مورد نظر به تعهدات خود عمل نکنند، طرف مقابل می‌تواند از طرف دیگر شکایت کند.
- آیا به قراردادهای قرض الحسنه سود تعلق می‌گیرد؟
با توجه به نام این قرارداد رسمی بانکی، هیچ سودی به این نوع از قراردادها تعلق نمی‌گیرد و بانک‌ها در هیچ حالتی نمی‌توانند از مشتریان خود سود یا هزینه‌ای اضافه‌تر از فرایند تشکیل پرونده را دریافت کنند.
- سپرده بلند مدت چیست؟
بانک‌ها طرح‌هایی دارند که به موجب آن اشخاص مختلف می‌توانند با ارائه سرمایه‌های نقدی خود به بانک، سود دریافت کنند. این سرمایه باید تا مدت زمان مشخص شده در بانک بماند و بانک هم درصدی را به عنوان سود روزشمار به این پول اضافه خواهد کرد.
- فروش اقساطی بانک‌ها به چه صورت است؟
بعضی از بانک‌ها با استفاده از منابعی که در اختیار دارند، یک‌سری از کالاها یا املاک را به صورت قسطی به مشتریان خود واگذار می‌کنند. بانک‌ها معمولا قسمتی از هزینه اصلی را از فرد دریافت و باقی‌مانده آن را به صورت اقساط از او دریافت خواهند کرد.
افزودن دیدگاه