این روزها، پیدا کردن شخصی که یکی از ضامن های بانکی شما شود، کار ساده‌ای نیست. مثلا شاید بارها خودتان آگهی‌های مختلف تحت عنوان ضامن کارمند رسمی فوری تهران را داخل اینترنت و فضای مجازی یا حتی روی تراکت‌ها و تبلیغات روی دیوار ساختمان‌های کنار بانک‌ها دیده باشید؛ به خاطر همین چالش کمبود کارمندهای رسمی است که وام گرفتن به خصوص وام‌های رسمی و بانکی را بسیار دشوار کرده و عدم داشتن اطمینان از سمت ضامن‌ها به شخص وام گیرنده، بر دشواری گرفتن وام دامن می‌زند.
اگر کارمند رسمی دولت یا از کسبه بازار باشید، احتمالا تا الان پیش آمده که آشنایان از شما درخواست کنند که ضامن آن‌ها برای دریافت وام بانکی شوید؛ اما نکاتی وجود دارد که شما، ضامن های بانکی، باید پیش از ضمانت افراد برای دریافت وام یا در کنار دانستن شرایط ضامن شدن با فیش حقوقی آن‌ها را بدانید.
تعریف عقد ضمان را بدانید
برای ضامن های بانکی مهم است که بدانند ضمانت به طور حقوقی در قانون مدنی و فقهی به چه صورت انجام می‌شود و به چه شکل فردی ضامن فرد دیگر برای دریافت وام می‌شود.
طبق ماده ۶۴۸ قانون مدنی: «عقد ضمان عبارت است از این که شخصی مالی که بر ذمّه دگیری است به عده بگیرد. متعهد را ضامن، طرف دیگر را مضمون‌ٌله و شخص ثالث را مضمون‌ٌعنه یا مدیون اصلی می‌گویند.»
در مورد عقد زمان باید این نکته را بدانید که عقد ضمان، عقدی لازم است؛ یعنی طرفین نمی‌توانند هروقت که بخواهند آن را فسخ کنند.
از شرایط مهم عقد زمان، باید به این شروط اشاره کرد:
- ضامن باید عاقل، بالق و رشید باشد.
- در ضمانت لازم نیست که ضامن، مضمون‌ٌعنه یا مدیون اصلی را بشناسد و تنها دانستن وجود شخص ثالث، تشخیص و تمییز آن کافی است.
با دانستن این تعریف، حال می‌توانیم به دید درستی به سراغ نکات و قوانینی که ضامن های بانکی باید رعایت کنند برویم.
آگاهی داشتن از نوع ضمانت
احتمالا برای شما هم پیش آمده که فردی از نزدیکان و آشنایان نزد شما آمده و بگوید که ضامن بانکی میخوام و شما هم با توجه به شناختی که از آن فرد دارید، قبول کنید که یکی از ضامن های بانکی آن فرد شوید؛ ولی باید پیش از عقد قرارداد، از نوع ضمانت مطلع شوید.
دانستن نوع ضمانت برای معرفی ضامن برای وام امری ضروری است و شما پیش از دریافت وام باید از دو نوع حالتی که قرار است فرد متقاضی را ضمانت کنید مطلع باشید:
- نوع اول حالتی است که فرد وام گیرنده وام را پرداخت نکند، بانک ابتدا به بدهکار اصلی که خود وام گیرنده است مراجعه می‌کند و در صورتی که وی نتواند وام بانکی را پرداخت کند، سپس سراغ ضامن های بانکی فرد وام گیرنده می‌رود. این نوع ضمانت، «ضمان ضمن ذمه به ذمه» نامیده می‌شود. این نوع برای دریافت وام های بانکی بسیار رایج است و به نوعی خیال وام دهنده را از این موضوع راحت می‌کند که اگر فرد بدهکار اصلی، توان پرداخت وام را نداشت، فرد دیگری به عنوان بدهکار وجود دارد که به سراغ آن رفته و طلب بدهی کند.
- نوع دوم حالتی است که شما به عنوان تنها ضامن یا یکی از ضامن های بانکی، مسئولیت پرداخت بدهی دریافت کننده وام را دارید و به طور کلی و قطعی، این شما هستید که طرف حساب بانک بوده، اقساط را پرداخت می‌کنید و به نوعی بدهکار بانک خواهید شد. به این نوع ضمانت، «ضمان نقل ذمه به ذمه» گفته می‌شود و همان‌طور که احتمالا بدانید، برای ضامن های بانکی خیلی رایج نیست.
اطلاع از میزان دین و مبلغ وام
از گذشته تا کنون دریافت وام بانکی یکی از کار‌هایی بوده که با توجه شروط سخت بانک‌ها مانند ضامن کارمند برای وام بانکی یا قوانین محدودیت ضامن شدن، با چالش‌های زیادی همراه شده است؛ اما با توجه به این‌که در دین ما بسیار کمک به همنوع و انجام کار خیر توصیه شده، ضمانت بانکی افراد آشنا یا دوستان هم یکی کارهای خیری است که می‌توانیم انجام دهیم.
از آن‌جایی که ضامن شدن یا به طور کل عقد ضمان بر اساس قاعده فقهی مبتنی بر احسان است، یعنی شخص به قصد خیر خواهی و نیکی کردن به دیگری ضامن می‌شود، آگاه بودن از تمامی شرایط وام، میزان و نوع پرداخت بدهی شرط از شروط صحت قرارداد نیست؛ ولی عقل حکم می‌کند که ضامن های بانکی پیش از عقد قرارداد از میزان اقساط و مبلغی که ضمانت کرده است مطلع باشد. این‌که ندانستن میزان و نوع قسط عقد ضمان را باطل نمی‌کند، یک امر کاملا حقوقی است و بعد از این‌که شما ضمانت یک فرد را به عهده گرفتید نمی‌توانید ادعا کنید که از مقدار وام و قرارداد یا نوع پرداخت ماهیانه اطلاع نداشتید و با این ادعا نمی‌توانید عقد ضمان را باطل کنید.
شرایط مالی ضامن برای ضمانت بانکی
بر اساس قانون مدنی و حقوقی، فردی که قرار است یکی از ضامن های بانکی یک فرد وام گیرنده شود لزوماً نباید وضعیت مالی بسیار خوبی داشته باشد یا اصطلاحاً مالدار باشد بلکه شخصی با وضعیت مالی متوسط هم می‌تواند امر ضمانت را بر عهده بگیرد. اما شاید این سوال پیش بیاید که آیا یک فرد اصطلاحاً مفلس یا تهی دست می‌تواند ضامن شود؟ جواب این سوال با توجه به اصول و قوانین حقوقی بله است؛ چرا که مالدار بودن ضامن شرط صحت عقد ضمان نیست و مفلس بودن ضامن هم نمی‌تواند جلوی عقد قرار داد را بگیرد. موضوعی که باید در جواب این سوال به آن توجه کنیم، این است که آیا فرد طلبکار که می‌توان آن را بانک مثال زد، از شرایط مفلس بودن ضامن اطلاع دارد یا خیر؟ چرا که اگر بانک از این موضوع اطلاع نداشته باشد، یعنی نداند که ضامن های بانکی توانایی مالی ندارند یا ورشکسته هستند، می‌تواند قرارداد را فسخ کند. توجه داشته باشید که تنها حقی که طلبکار در این صورت خواهد داشت، فسخ قرارداد است و شکایت از ضامن‌ها و فرد وام‌گیرنده از حقوق وی نمی‌باشد.
برداشت پول از حساب ضامن
در صورتی که فردی از ضامن های بانکی، عقد ضمانت را قبول کند و فرم وام را امضا کند، این اختیار به طلبکار داده می‌شود که در صورت پرداخت نکردن بدهی توسط بدهکار، طلبکار که در این‌جا بانک است، بتواند بدهی خود را از فیش حقوقی، حساب‌ها و یا سپرده‌های متعلق به ضامن برداشت نماید.
دریافت اقساط وام از چندین ضامن
اگر فرد وام گیرنده برای دریافت تسهیلات بانکی سه ضامن را به بانک معرفی کرده باشد و در صورتی که اقساط توسط وام گیرنده پرداخت نشود، بانک می‌تواند به سراغ هر کدام از ضامن های بانکی رفته و کل مبلغ قسط معوقه را طلب کند. در این‌جا ضامن موظف است کل مبلغ را به بانک دهد و نمی‌تواند ادعا کند که چون سه ضامن به بانک معرفی شده پس تنها یک سوم مبلغ قسط را پرداخت می‌نماید.
اثر فوت ضامن رو عقد ضمان
در صورت فوت ضامن های بانکی، این امکان وجود دارد که بدهی از روی ترکه او برداشته شود. این بدان معنا است که بانک می‌تواند پس از فوت ضامن و در صورتی که بدهکار بدهی خود را پرداخت نکند، بدهی خود را از اموال و دارایی‌هایی که بعد از فوت فرد از او به جا مانده است بردارد. با توجه به این‌که بعد از فوت ضامن، وراثی وجود دارد که از ترکه فرد فوت شده اموالی به ارث می‌برند، باید این نکته را بدانید که اگر طلب بانک وثیقه‌دار باشد، بر طلب دیگر طلبکاران و حتی وراث هم مقدم است.
به طور مثال، اگر بانک از ضامن، وثیقه عینی مانند سند خانه دریافت کند و شخص فوت کند، با وجود این‌که خانه جزوی از ترکه‌اش محسوب می‌شود و وراث هم می‌توانند از آن به ارث ببرند، اما با توجه به این‌که فرد آن را به عنوان وثیقه عینی گذاشته و وثیقه عینی بر همه و حتی بر وراث هم مقدم است، خانه به بانک می‌رسد.
اما همه این‌ها در صورتی است که وثیقه عینی باشد و زمانی که بانک ضمانت یک نفر را بپذیرد و به این دلیل که وثیقه شخصی است، نمی‌تواند همه بدهی را از روی ترکه ضامن فوت شده بردارد. این موضوع به این دلیل خواهد بود که ممکن است فرد فوت شده بدهکار دیگری داشته باشد اما ترکه کافی برای برداشت بدهی وجود نداشته باشد. اگر ترکه و اموال کافی وجود داشته باشد که بدهی طلبکاران از اموال پرداخت می‌شود ولی اگر اموال وجود نداشته باشد، بدهی بانک هم در صف غرما ضامن های بانکی قرار می‌گیرد و تا جای ممکن پرداخت می‌شود و در نهایت هم باقی‌اش بخشیده شده و نیازی نیست که وراث بدهی‌ها را از جیب خودشان پرداخت کنند.
دریافت بدهی ضامن از بدهکار
موارد بسیاری پیش آمده که فردی از روی شناخت و آشنا بودن با فرد متقاضی وام، قبول کرده یکی از ضامن های بانکی باشد. ولی اگر فردی که متقاضی وام بوده بدهی خود را به بانک نپردازد و شما ملزم به عنوان ضامن وام بانکی ملزم به پرداخت وام شوید، حق و حقوق دارید که براساس آن می‌توانید بدهی پرداخت شده از جانب خود را از مضمون‌ٌعنه یا فرد متقاضی وام بگیرید.
با توجه به این‌که عقد ضمان، قراردادی است که بین ضامن های بانکی و طلبکار وجود دارد و اراده فرد متقاضی وام و بدهکار اصلی برای عقد ضمان لازم نیست، شما باید حتما باید فرد را از ضمانت مطلع کنید و اجازه او را برای عقد ضمان بگیرید تا بعد از به وجود آمدن مشکل و پرداخت بدهی از جانب شما، بتوانید پیگیری‌های قانونی را انجام دهید. پس یک‌بار دیگر این موضوع تأکید می‌گردد که اراده بدهکار برای انعقاد عقد لازم نیست و فقط اذن بدهکار برای انعقاد قرارداد ضامن های بانکی می‌تواند پولی را که ضامن برای وام بدهکار پرداخت کرده است را از بدهکار بگیرد.
با توجه به این موارد، چه زمانی ضامن های بانکی می‌توانند در دادگاه طرح دعوا مطالبه اقساط علیه وام را مطرح کنند؟
ماده ۷۰۹ قانون مدنی، «ضامن حق رجوع به مضمون عنه یا بدهکار اصلی را ندارد مگر بعد از اداء دین» این موضوع را تأیید می‌کند که ضامن‌ها زمانی که اولین قسط از حسابشان کسر شود یا به صورت نقدی مجبور به پرداخت آن شوند، می‌توانند به اندازه مبلغ کسر شده یا پرداخت شده از بدهکار طلب نمایند و با وجود این‌که هنوز وام به پایان نرسیده و مستهلک نشده، دادگاه وظیفه دارد به دعوای مطرح شده رسیدگی کند.
توجه داشته باشید که ضامن های بانکی طبق ماده ۷۱۳ قانون مدنی، تنها می‌توانند در قسمت میزان خواسته در دادخواست تقدیمی، تنها مجموع مبالغی را که پرداخته شده یا کسر شده را قید کنند و طلب نمایند و نمی‌توانند کل مبلغ وام را طلب کنند. پس ضامنی که می‌داند وام گیرنده‌ای که وی ضمانت او را کرده است با توجه به سابقه بد حسابی قرار نیست مابقی اقساط وام را پرداخت کند، باید برای هر کدام از اقساطی که از جانب ضامن پرداخت شده، دادخواستی جداگانه مطرح کند.
نکته نهایی و البته قابل توجه در مورد پرداخت اقساط وام بانکی توسط ضامن، این است که اگر اقساط معوقه از فیش حقوقی ضامن کسر شود، اثبات وجود دین بر ذمه وام گیرنده ساده خواهد بود؛ به این خاطر که دادگاه می‌تواند تقاضای استعلام از بانک یا شرکت محل خدمت ضامن کند و در صورت صحت کسر اقساط وام از حساب ضامن های بانکی و لزوم بازپرداخت آن توسط وام گیرنده در دادگاه به سادگی اثبات می‌گردد.
اما زمانی که ضامن برای جلوگیری از مسدود شدن حقوق ماهینه خود زودتر از سررسید قسط پیش قدم شده و به صورت نقدی اقساط معوقه وام را تسویه نماید، حتما باید هنگام پرداخت از بانک، برای اثبات این موضوع که پول را ضامن پرداخت کرده از بانگ گواهی مبنی بر این موضوع که ضامن اقساط وام را پرداخته کرده است دریافت کند و در صورتی که ضامن های بانکی نتوانند اثبات کنند که اقساط معوقه بانک را خودشان تسویه کرده‌اند، ممکن قرار رد دعوای ضامن از سوی دادگاه صادر شود.
در قانون تجارت، ماده ۴۱۱ آمده است که پس از آن‌که ضامن دین را پرداخت کرد، بانک وظیفه دارد که تمام مدارک و اسنادی را که برای بازپس‌گیری بدهی ضامن از وام گیرنده لازم و مفید است را به ضامن و دادگاه ارائه دهد. پس اگر بانک از وام گیرنده چک یا سفته‌ای بابت تضمین باز پرداخت اقساط وام خود داشته باشد، پس از تسویه وام توسط ضامن، تمامی این مدارک را باید در اختیار ضامن یا ضامن های بانکی قرار دهد تا اقدامات لازم جهت وصل طلب ضامن انجام شود.
بدیهی است که ضامن یا ضامن‌ها نمی‌توانند اقساط پرداختی را یک بار با استناد به چک و سفته موجود در بانک و یک بار هم با استناد بر گواهی و فیش کسر از حقوقی‌شان از وام گیرنده دریافت کنند و تنها می‌توان یک بار دین را از وام گیرنده دریافت کرد.
حذف ضامن از وام‌های خرد
خبر خوشحال کننده این است که طبق بخشنامه بانک مرکزی در خصوص ضامن وام، قرار است که در خواست ضامن های بانکی برای وام‌های خرد حذف شود. به گزارشی از یکی از خبرگزاری‌ها، علی صالح‌آبادی، رئیس‌کل بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که چرا بانک‌ها همچنان به سخت‌گیری‌هایی در مورد پذیرش ضامن برای وام‌های خرد ادامه می‌دهند، گفت:
«بانک مرکزی بخشنامه‌های لازم برای این‌کار را به شبکه بانکی ابلاغ کرده که شامل سهولت دسترسی مردم به خدمات و سیستم بانکی است و همچنین بخشنامه‌ای در حوزه وثائق و تضامین برای پرداخت وام‌ها خرد تدوین و ابلاغ کرده است.»
با توجه به گفته رئیس بانک مرکزی، امید است که فرایند درخواست ضامن برای وام‌های خرد حذف شود و همچنین در آینده هم نیاز نباشد که وام گیرنده برای دریافت وام چند نفر را به عنوان ضامن های بانکی خود به بانک معرفی کند.
سخن پایانی
در نهایت پیشنهاد می‌شود در صورتی که می‌خواهید قبول کنید یکی از ضامن های بانکی فردی باشید، باید رودربایستی با فرد تقاضا دهنده را کنار بگذارید چرا که اگر در آینده فرد وام گیرنده توانایی خود را برای باز پرداخت وام از دست بدهد، بانک با شما رودربایستی ندارد و قسط‌های معوقه را از شما پس می‌گیرد.
سعی کنید به عنوان ضامن وثیقه عینی مانند سند خانه ندهید چرا که ممکن است نتوانید وام را بازگردانید و بانک خانه‌ای را که در رهن گذاشته‌اید از شما بگیرد. همچنین شرایط پرداخت دین را به خوبی مطالعه کرده و از نوع ضمانتی که در قرارداد آمده است اطلاعات کافی را کسب کنید.
در صورت امکان هم سعی کنید از فرد متقاضی وام چک یا سفته ضمانت دریافت کنید تا در صورتی که وی نتوانست بدهی‌اش را به بانک پرداخت کند و شما مجبور به پرداخت آن شدید، بتوانید بعدا در دادگاه به سادگی مبلغ پرداخت شده را از وی پس بگیرید.
افزودن دیدگاه