در ایران، انتقال مالکیت از طریق مختلفی صورت می گیرد که شایع ترین آن انعقاد قرارداد های دوطرفه و معوض از قبیل بیع، صلح و… است، اما گاهاً این انتقال مالکیت بلاعوض یعنی بدون دریافت وجه یا مال از طرف دیگر می باشد. مواردی از قبیل وقف، هبه و ارث، اما موضوعی که در ادامه به آن می پردازیم، انتقال مالکیت بلاعوض به طریقه ارث است.
طبقات ارث چیست؟
ارث دارای ضوابط و قواعدی است که اصطلاحاً به طبقات ارث معروف می باشد. در این طبقات افراد بر اساس اولویت از شخص متوفی (فوت شده) ارث می برند. این اولویت به گونه ای است که افراد در طبقه اول، مانع ارث بردن طبقات دوم و سوم می شوند و در صورتی در طبقه اول شخصی نباشد، طبقه دوم ارث خواهد برد.
- طبقه اول: درجه اول، پدر و مادر و فرزندان/ درجه دوم، نوه ها و نتیجه ها
- طبقه دوم: درجه اول، پدربزرگ، مادربزرگ، برادر و خواهر متوفی/ درجه دوم، فرزندان برادر و خواهر متوفی
- طبقه سوم: درجه اول، عمه ها، عموها، دایی ها و خاله ها/ درجه دوم، فرزندان آن ها
نوه از اموال پدر یا مادر بزرگ خود ارث می برد؟
پس از آن که با طبقات و درجات ارث آشنا شدیم، به حالات مختلفی که نوه از اموال پدر یا مادر بزرگ خود ارث می برد، می پردازیم.
همان طور که متوجه شدیم و به آن هم اشاره شد، در صورتی که اشخاصی در طبقه اول وجود داشته باشند، مانع ارث بردن نفرات در طبقات بعدی خواهند شد، پس اگر پدر بزرگ و مادر بزرگ دارای فرزندی باشند اعم از پسر یا دختر، همه ترکه به فرزند یا فرزندان به جای مانده خواهد رسید و چیزی عاید نوه یا نوه ها نخواهد شد.
قانون مدنی در ماده ۹۱۱ با پیش بینی وضع موجود بیان داشته است که:
تقسیم ارث بین اولاده اولاد (منظور نوه) بر حسب (بر اساس) نسل به عمل می آید، یعنی هر نسل حصه (سهم) کسی را می برد که به توسط او به میت می رسد، به طور مثال اولاد پسر دو برابر اولاد دختر می برند. یعنی نوه های فرزند پسر دو برابر نوه های فرزند دختر ارث خواهند برد.
ارث بردن نوه از پدربزرگ در صورت فوت پدر به چه صورت است؟
اگر تمام فرزندان میت قبل از او مرده باشند، فرزندان آن ها (نوه‌ها) از متوفی ارث می برند و ارث به نوه یتیم می رسد. اگر یک یا چند فرزند میت زنده باشد، نوه ها ارث نمی برند، هرچند پدر آن ها فوت شده باشد و آن ها حق ندارند ادعای سهم الارث پدر خود را در فرض حیات کنند.
نحوه ارث بردن به این صورت است که فرض می شود فرزندان میت زنده هستند و سهم هر یک طبق قانون معین و بین آن ها تقسیم خواهد شد. در حقیقت طبق نظر اسلام، تا طبقه بالاتر باشد، ارث به طبقه زیرین نمی رسد.
شرایط پرداخت حقوق به نوه بازنشستگان
طبق قانون مدیریت کشوری مصوب سال ۸۶، شرایط پرداخت حقوق به نوه بازنشستگان به این صورت است که باید پدر و مادر فرد فوت شده باشد و هیچ درآمدی و بیمه پردازی نداشته باشد، در چنین شرایطی افراد با داشتن رای دیوان عدالت می توانند از حقوق و مستمری پدربزرگ خود بهره مند شوند.
نوه خواندگی و ارث
اگرچه فرزند خوانده از حقوقی چون حضانت، ولایت، انفاق بهره مند است ولی برای ارث بردن مطابق با قانون و شرع ما، وجود رابطه خونی با فرزندان شرط توارث می باشد.
همچنین اگر فرزند خوانده نیز فوت کند، پدر و مادر او که وی را به سرپرستی قبول کردند، از او ارث نخواهند برد. البته می توان پیش از فوت برای فرزند خوانده و یا حتی نوه خوانده سهمی را در نظر گرفت چرا که مطابق با قانون و شرع وصیت متوفی تا یک سوم اموال وی صحیح بوده و مازاد بر آن با توافق وراث صحیح خواهد بود.
کلام آخر
در نهایت، برای نحوه ارث بردن اشخاص از شخص فوت شده، می بایست به طبقات ارث توجه شود. البته این امر دارای استثنائاتی از قبیل فرزند خواندگی، ولادت حاصل از زنا و… است.
افزودن دیدگاه